Nakîbüleşraf biyografileri ilk defa Ahmed Rifat Efendi tarafından tarafından 19. yüzyılda bir araya getirilmiş ve Devhatü’n-Nukabâ ayıla (İstanbul 1283) adıyla basılmıştır.

Dolayısıyla Osmanlı Devletinde nakibüleşraflar hakkındaki ilk biyografik eserdir. Eser 1500′den itibaren 1800′lü senelere kadar Nakîbü’l-eşrâflık görevinde bulunan toplam 62 kişinin biyografisini verir.

Hasan Yüksel-M. Fatih Köksal tarafından “Osmanlı Toplumunda Sâdât-ı Kirâm ve Nakibüleşraflar” adıyla yeni harflerle yayına hazırlanmıştır. Ahmed Rifat, Devhatü’n-nukabâ, Haz: Hasan Yüksel-M. Fatih Köksal, 1998 Sivas


Nakîbü’l-eşrâflık Nedir ?

Nakîbü’l-eşrâflar, eyalet, sancak ve diğer yerleşim birimlerindeki vekilleri vasıtasıyla bütün seyyid ve şeriflerin soy, isim ve şecerelerini kapsayan defterleri tutarlardı. Şecere-i Tayyibe adı verilen bu defterler Hz. Peygamberin soyundan geldikleri belgelenen kişilerin soykütükleri yanısıra evladı, ahvali, ahlakı, ikametgahı, görev ve durumları gibi bilgileri içerirdi.

…

Seyid ve Şerifler kanuna aykırı bir tutum ve davranışları görüldüğünde veya herhangibiri suç işledikşerinde Merkeze Nakîbü’l-eşrâf taşrada ise vekilleri olan nakîbü’l-eşrâf kaymakamları tarafından yargılanır, gerekli cezaya çarptırılırlardı. Yöneticiler ve kadılar bu işe karışamazlardı.

…

Seyyid ve Şeriflerin haklarının korunması, muaf tutuldukları bazı kamu yükümlülüklerinin veya vergilerin tahsil edilmemesi, askerlik muafiyetlerinin uygunlanması yahut Seyyitlik veya Şeriflik iddasıyla ortaya çıkanların durumlarının tespiti Nakîbü’l-eşrâf’ın takibinda olan işlerdi.