Şer’î hukuka göre, madenler sahipsiz arazide ise bulanın ; hazine arazisinde bulunmuşsa devletin ; vakıf arazisinde bulunmuşsa vakfın ; mülk arazide bulunmuşsa arazi sahibinin dir. Mülk veya sahipsiz arazide maden bulanlar, altın, gümüş, bakır, demir gibi madenlerden beytülmale 1/5 vergi öderler. Petrol ve zift ile çekilme ve dövülmeyi kabul etmeyen elmas, kireç, tuz gibi madenlerde devlet maslahata göre vergi alabilir. Maden ve memleha (tuzla) gelirleri, Osmanlı hazinesinin mühim bir kaynağı idi. Madenler sahibine fevkalâde bir güç teminine müsait olduğundan; bu da dirlik ve düzeni tehdit edebileceğinden, Mâlikî hukukçuları, hükümdara maslahata göre maden vergisinin nisbetini arttırmak, hatta tamamına el koymak ve uygun gördüğü şekilde harcamak hususunda geniş salâhiyet tanımıştır. 1869 tarihli Osmanlı Maden Nizamnamesi, hususi topraklarda bile sahibinin rızası olmaksızın maden arayıp çıkarmaya izin vermekle Mâlikî görüşüne meyletmiştir.

Osmanlılarda devlet, kendine ait madenleri nadiren bizzat, ekseriya iltizama çıkararak , yani şahıslara ihale ederek işletirdi. Maden havzasındaki köyler, vergi muafiyeti karşılığında ücretle bu madenlerde çalıştırılır; hatta maden işçiliği babadan oğula geçerdi. Mesela Balya halkı, gümüşlü kurşun madeninde çalışırdı. İşçi yetmeyince, Gönen’in bazı köyleri de Balya’ya bağlanmıştır. Fermanlarda, işçilerin haklarının korunmasına dair hükümler vardır. İşçiler 25 akçe yevmiye alır. Bugünün parası ile 60 liradır; ama o zaman paranın alım gücü daha yüksektir.

Son zamanlarda resmî veya hususî madenleri ....