Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, bünyesindeki Cumhuriyet dönemine ait yaklaşık 130 milyon belge ve 497 bin defter Türk ve dünya tarihine ışık tutuyor. Osmanlı devletinin Ermenilerle ilgili planlı bir sevk ve iskan kararı aldığının görüldüğü Osmanlı arşivindeki belgelerde, devletin katliam veya imha kararı aldığı yönünde en ufak bir kayıt ya da ipucu yer almıyor.

AA muhabirinin Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünden aldığı bilgiye göre, arşiv malzemesi bakımından büyük bir zenginliğe sahip olan Türkiye, Osmanlı'dan devralınan büyük arşiv mirasıyla, bugün dünyanın en zengin arşiv potansiyeline sahip sayılı ülkelerinden biri durumunda.

Osmanlı Devleti'nde, kuruluşundan itibaren resmi belgelerin saklanması ve arşivciliğe büyük önem verildiği, milyonlarca arşiv belgesinin günümüze kadar ulaştırılmış olmasından anlaşılıyor.

Devletin arşiv evrakının bulunduğu yerlerin farklı semtlerde olması ve resmi işlemlerin yürütülmesindeki zorluklar nedeniyle, Sultan Abdülmecid'in emriyle modern bir arşiv binasının inşasına başlandı ve 1848 yılında tamamlanarak hizmete açıldı.

Osmanlı Devleti'nin çöküşünden sonra bağımsızlığını kazanan 30'dan fazla devletin yanı sıra Türkiye Cumhuriyeti'nin ilanından bugüne kadar oluşan devletin siyasi, hukuki, idari, ekonomik, tarihi ve kültürel belgelerini toplayıp muhafaza ve tasnif ederek istifadeye sunan Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Osmanlı'dan Cumhuriyet'e yaklaşık 700 yıllık bir tarihi ve kültürel birikime ışık tutuyor.

Milletlerarası özellik de taşıyan Osmanlı arşivi, Türk milletine hizmet vermenin yanı sıra bölge ve dünya tarihinin aydınlatılması açısından da önem taşıyor.

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğünün envanterinde bulunan tüm belgeler özel olarak yapılan iklimlendirme sistemine sahip depolarda muhafaza ediliyor. Cumhuriyet arşivindeki yaklaşık 30 milyon, Osmanlı arşivinde ise yaklaşık 100 milyon belgenin tasnif çalışmaları devam ediyor.

Buna göre, Osmanlı arşivinde yaklaşık 30 milyon belge tasnif edilerek araştırmaya açıldı yaklaşık 6 milyon belge de dijitalleştirildi. Cumhuriyet arşivinde ise 12 bin belge tasnif edilerek araştırmaya açıldı. Fiziksel, kimyasal ve biyolojik koşullardan etkilenen arşiv malzemesinin ise restorasyonu uzman personel tarafından titizlikle devam ediyor.

Mondros, Sevr, Berlin, Ayastefanos antlaşmaları, Osmanlı döneminde düşünülen tüp geçit projesi, o döneme ait İstanbul Boğazı'na köprü projesi, insan ve hayvan hakları gibi önemli belgelerin bünyesinde bulunduğu Osmanlı arşivi, uluslararası anlaşmazlıkların çözümünde de katkı sağlıyor. Ayrıca yeni oluşan ya da bağımsızlıklarını yeni kazanan ülkeler de tarihteki birçok karanlık noktaları arşiv sayesinde aydınlığa kavuşturuyor.

-Arşiv belgelerinde Ermeni meselesi-

Fransa Ulusal Meclisinde 1915 olaylarıyla ilgili Ermeni iddialarının reddini suç sayan yasa teklifinin kabul edilmesiyle yeniden gündeme gelen Ermeni meselesine ilişkin kurumun 20'ye yakın yayını bulunuyor.

Osmanlı devletinin Ermenilerle ilgili planlı bir sevk ve iskan kararı aldığının görüldüğü Osmanlı arşivindeki belgelerde, devletin katliam veya imha kararı aldığı yönünde en ufak bir kayıt ya da ipucu yer almıyor. Aksine, arşiv belgelerine göre, sevk ve iskan kararındaki kurallara uymayan 1673 devlet görevlisi yargılandı, 12 kişi de bu kapsamda idam edildi. 1914-1921 yılları arasında Ermeni çetelerinin saldırılarında 518 bin 105 Müslüman öldürüldü. Yine Rus ve Ermeni saldırılarında 1 milyon 604 bin Müslüman iç bölgelere göç etti. Bu göç esnasında 701 bin kişi de hayatını kaybetti.

Bazı ülkelerce siyasi ve ideolojik yaklaşımla ele alınan Ermeni konusunun da tarihin asıl kaynaklarına dayanılarak objektif bir şekilde değerlendirilmesi amacıyla konuyla ilgili belgeler tasnif edilerek, araştırmaya açıldı.

Araştırmacılara yönelik ise hiç bir sınırlama ve zorluk uygulanmıyor. Osmanlı döneminde arşivde araştırma izinleri padişah tarafından veriliyordu.

Kurum, Ermeni meselesinin yanı sıra Kıbrıs, Musul-Kerkük, Balkanlar dahil çeşitli konularda bilimsel ve belgesel eserler yayınlamayı sürdürüyor. Belgelerden, 16. yüzyılda Kerkük'ün etnik durumunu gösteren yayında da Kerkük'ün bir Türk şehri olduğu görülüyor.

Arşivdeki belgelerin önemli bir kısmı Osmanlı Türkçesi ile yazıldığından metinleri okuyup anlayabilmek için Osmanlı Türkçesi bilmek önem kazanıyor.

Öte yandan, Osmanlı arşivine ilişkin tüm ünitelerin bir araya getirileceği Kağıthane'deki Milli Arşiv Sitesi inşaatının Mayıs 2012'de bitirilmesi öngörülüyor.